O 2Mδης ακούει στα 2Μέτρα τα… 40Μέτρα (;;;)
Παλιότερα οι ραδιοερασιτέχνες έφτιαχναν μόνοι τους τις συσκευές που χρησιμοποιούσαν. Αργότερα οι κατασκευές περιορίστηκαν σε βοηθητικές συσκευές (προενισχυτές, φίλτρα, κεραίες…) και με γοργά βήματα φθάσαμε σε ραδιοερασιτέχνες που αγνοούν το περιεχόμενο της έτοιμης συσκευής που αγόρασαν. Στο παρόν άρθρο θα σας παρουσιάσω μια εύκολη κατασκευή, η οποία είναι χρήσιμη και
εξαιρετικά φθηνή σε υλικά.
Πως γίνεται λοιπόν να ακούμε στα 2Μέτρα τα 40Μέτρα; Με ένα τρανσβέρτερ! Ιδού!

Το τρανσβέρτερ είναι μια συσκευή με την οποία μπορούμε να δουλεύουμε σε μια ζώνη συχνοτήτων Α, χρησιμοποιώντας έναν πομποδέκτη ζώνης συχνοτήτων Β. Παράδειγμα: χρήση ενός πομποδέκτη 28ΜΗΖ βγαίνουμε στα 6Μέτρα.
Τα τρανσβέρτερς ήταν δημοφιλή στο παρελθόν όταν δεν υπήρχαν (ή ήταν πανάκριβοι) οι πομποδέκτες στα VHF και UHF. Συνήθως είχαν είσοδο από τους 28 ΜΗΖ και έξοδο στους 144 ή τους 432. Με τέτοιες συσκευές οι αρχαιότεροι ημών συνάδελφοι έκαναν πειράματα στις υψηλότερες συχνότητες, εν αντιθέσει με σήμερα που ορισμένοι κάνουν(;) πειράματα στα βραχέα.
Τα χαρακτηριστικά ενός τρανσβέρτερ είναι τα εξής: η
συχνότητα λειτουργίας , η
IF, και η
ισχύς εξόδου. Πχ ένα τρανσβέρτερ για τα 6M, 50W, με IF 28MHZ, σημαίνει ότι εκπέμπει και λαμβάνει στους 50ΜΗΖ με έξοδο RF 50Watts, αν του συνδέσουμε έναν δεκαμετρικό πομποδέκτη.
TRANSVERTER 40M/20W IF 145MHzΗ κατασκευή μας λοιπόν εκπέμπει και λαμβάνει στα 40 μέτρα, χρησιμοποιώντας ένα διμετρικό, και έχει έξοδο 20 «βατάκια». Οι κυριότερες βαθμίδες είναι οι εξής: ο τοπικός ταλαντωτής, ο μίκτης, ο ενισχυτής λήψης, ο ενισχυτής εκπομπής, ένα ή περισσότερα φίλτρα και το κύκλωμα μεταγωγής. Στο σχήμα βλέπετε ένα απλό διάγραμμα.

Ο τοπικός ταλαντωτής είναι η σημαντικότερη βαθμίδα στην οποία δίνουμε την μέγιστη προσοχή κατά την κατασκευή, γιατί απ’ αυτήν κρίνεται η σταθερότητα συχνότητας. Η συχνότητα του είναι ίση με την διαφορά που προκύπτει αν αφαιρέσουμε την συχνότητα λειτουργίας
fo από την
IF:
IF-fo=f local=>145 MHz-7 MHz = 138 MHzΟ
τοπικός ταλαντωτής επομένως πρέπει να παράγει την συχνότητα των 138ΜΗΖ. Αυτή θα οδηγηθεί στον
μίκτη μαζί με την εκπομπή των 145ΜΗΖ και στην έξοδο του μίκτη θα έχουμε την συχνότητα των 7ΜΗΖ (και 283ΜΗΖ) από την αφαίρεση (και πρόσθεση) των 145 και 138 μεγακύκλων. Μετά με ένα
φίλτρο διέλευσης ζώνης θα πάρουμε την επιθυμητή συχνότητα (7ΜΗΖ) και θα απορρίψουμε τις άλλες. Έτσι όταν συνδέσουμε έναν Π/Δ και «πατήσουμε» στους 145,000 η έξοδος θα είναι 7,000. Αν πατήσουμε στο 145,080, η έξοδος θα είναι στους 7,080ΜΗΖ. Αυτό που μένει είναι να
ενισχύσουμε το σήμα και να το οδηγήσουμε στην κεραία.
Κατά την λήψη η λειτουργία είναι αντίστροφη: το σήμα που έρχεται από την κεραία ενισχύεται από τον
ενισχυτή λήψης, φιλτράρεται και οδηγείται στο μίκτη. Εκεί προστίθεται η συχνότητα του τοπικού (7+138) και προκύπτει το σήμα των 145ΜΗΖ που αποδιαμορφόνεται στον δέκτη του διμετρικού. Έτσι όταν λαμβάνουμε στο 7,080 το ντισπλέι θα δείχνει 145,080.
Το
κύκλωμα μεταγωγής τώρα, είναι αυτό που θα αναγνωρίζει την κατάσταση που βρίσκεται ο πομποδέκτης μας, εκπομπή ή λήψη, και θα τροφοδοτεί τα αντίστοιχα κάθε φορά κυκλώματα. Αυτή είναι περιληπτικά η περιγραφή ενός τρανσβέρτερ.
Ας δούμε τώρα σε τι υπερτερεί μια τέτοια κατασκευή, και σε τι υστερεί. Υπερτερεί έναντι ενός έτοιμου μηχανήματος στη λήψη, γιατί στην ουσία εισάγει άλλη μια βαθμίδα μέσης συχνότητας. Ακόμα στο τμήμα εισόδου του δέκτη έχουμε καλύτερα αποτελέσματα γιατί μπορούμε να τον σχεδιάσουμε όπως θέλουμε και με ότι υλικά εμείς επιθυμούμε: GaAsFET χαμηλού θορύβου, φίλτρα cavity, helical κλπ. Όλα αυτά βέβαια συνθέτουν έναν μεγάλο όγκο και σε αυτό υστερεί έναντι των εργοστασιακών.
Η κατασκευή μου όμως δεν είχε σκοπό να χτυπήσει τα εργοστασιακά, αλλά να καλύψει ανάγκες
φορητής χρήσης. Κι όταν λέω φορητό το εννοώ. Δηλαδή ένα μηχάνημα που να μπορεί να μπει σε ένα σακίδιο και ανά πάσα στιγμή να μπορεί να λειτουργήσει με μια επίσης φορητή κεραία. Οι φορητοί πομποδέκτες που υπάρχουν στην αγορά έχουν ελάχιστη και οριακή ισχύ 5βαττ, πανάκριβες μπαταρίες και για να λειτουργήσουν συνήθως απαιτείται και ένας ενισχυτής ή μεγάλη κεραία πράγμα που δεν τους καθιστά πλέον φορητούς! Το συνολικό τους κόστος δε, είναι μεγάλο για συσκευή που θα την χρησιμοποιήσουμε δυο-τρεις φορές το χρόνο. Αντίθετα η κατασκευή μου έχει σχεδόν μηδενικό κόστος, αφού όλα τα υλικά υπήρχαν στα συρτάρια μου. Χρησιμοποιώ ένα φορητό
VHF FT290 All mode που έτσι κι αλλιώς κουβάλαγα για φορητή χρήση στις εξορμήσεις μου…
Η τροφοδοσία είναι από δυο φθηνές μπαταρίες μολύβδου 12V (10-20€) τις οποίες μάλιστα ενσωμάτωσα στην κατασκευή, σε ένα υδατοστεγές κουτί από σκληρό πλαστικό (για βροχή, χιόνι, χαλάζι, αστροπελέκια, μετεωρίτες…)

Το πιο πάνω σχήμα δείχνει το μπλοκ διάγραμμα των βαθμίδων της κατασκευής μου. Θα διαπιστώσετε ότι είναι περισσότερες από το βασικό σχέδιο. Το επόμενο σχήμα δείχνει το αναλυτικό κύκλωμα. Επικεντρώστε την προσοχή σας στον ενισχυτή εκπομπής: παράγει 20W από δυο τρανσίστορς των 2€ έκαστο!! Είναι τα πασίγνωστα 2SC1969.

Στον δέκτη επίσης χρησιμοποίησα το υψίσυχνο και χαμηλού θορύβου
BF961 με συντονισμένη είσοδο, εν αντιθέσει με το
2Ν5109 που ακολουθεί και δουλεύει πιο «ευρυζωνικά». Το συνολικό κέρδος είναι πολύ μεγάλο, αλλά είναι απαραίτητο γιατί η σχεδίαση και κατασκευή έγινε για
φορητή χρήση, και ο δέκτης θα πρέπει να έχει λήψη ακόμα και με μια μικρή φορητή κεραία.
Ο μίκτης είναι παθητικός, τύπου SRA-1, και δουλεύει και στην εκπομπή και στη λήψη. Το ίδιο συμβαίνει και με τα φίλτρα, διέλευσης ζώνης μετά τον μίκτη, και LOW PASS στην κεραία. Ο τοπικός ταλαντωτής βασίζεται σε ένα κρύσταλλο 46ΜΗΖ (από ασύρματο τηλέφωνο!!), και έναν τριπλασιαστή. Στην έξοδο του υπάρχει ένα φίλτρο διέλευσης στους 138ΜΗΖ.

Αν προσέξετε τις φωτογραφίες θα δείτε ότι δεν τύπωσα πλακέτες αλλά χρησιμοποίησα διάτρητες. Είναι φθηνές, δίνουν ευελιξία διορθώσεων, και δεν απαιτούν χρόνο σχεδίασης και παραγωγής. Στο εξωτερικό τμήμα τώρα η κατασκευή είναι λιτή: η είσοδος λαμβάνεται με έναν συνδετήρα BNC ενώ για την έξοδο ένας N-TYPE με τέσσερις βίδες μπορεί να κρατήσει μια κεραία στρατιωτικού τύπου 3-4μέτρων. Υπάρχει επίσης ένα βύσμα τροφοδοσίας και φόρτισης, και ένα ψυγείο στο κάτω μέρος το οποίο εκτός της ψύξης των τρανσίστορς εξόδου αποτελεί και βάση στήριξης. Το ψυγείο είναι αγώγιμο και συνδεμένο με το αρνητικό της κατασκευής ώστε όταν στηρίζεται σε υγρό περιβάλλον (υγρό έδαφος, χιόνι κλπ.) να βελτιώνει την γείωση της κεραίας.
Ελπίζω να έκανα την λειτουργία της κατασκευής κατανοητή και να κέντρισα σε κάποιους το ενδιαφέρον να την φτιάξουν. Τα υλικά υπάρχουν, το σχέδιο υπάρχει, και εγώ είμαι πρόθυμος να σας βοηθήσω. Αν χρειαστεί οποιαδήποτε επιπλέον πληροφορία η ηλεκτρονική μου διεύθυνση είναι στη διάθεση σας.
2Μδης
danaos1@vodafone.net.grΑ. Στον παρακάτω πίνακα δίνονται πληροφορίες κατασκευής των πηνίων.
Β. Οι τιμές των πυκνωτών είναι σε pF εκτός αν σημαίνονται διαφορετικά.
Γ. Οι τιμές των αντιστάσεων είναι σε Ω εκτός αν σημαίνονται διαφορετικά.
Δ. Τα 2SC1969, το 2SC2078, και το 2Ν5109 θέλουν ψήκτρα.
Ε. Ο τοπικός ταλαντωτής θέλει θωράκιση από το υπόλοιπο κύκλωμα.
